OTWARCIE NOWEJ SIEDZIBY ARCHIWUM ARCHIDIECEZJALNEGO W KATOWICACH

OTWARCIE NOWEJ SIEDZIBY ARCHIWUM ARCHIDIECEZJALNEGO W KATOWICACH
DNIA 25 MAJA 2022 ROKU

Po roku i dwóch miesiącach remontu oraz adaptacji pomieszczeń została uroczyście otwarta w środę 25 maja 2022 roku nowa siedziba Archiwum Archidiecezjalnego w Katowicach. Znajduje się ona nadal w budynku Kurii Metropolitalnej, lecz w skrzydle zachodnim (wejście od ul. Wita Stwosza 16) w przestrzeni po Muzeum Archidiecezjalnym w Katowicach. To ostatnie ma obecnie swoją siedzibę w miejscu dawnej drukarni.

Uroczystość rozpoczęła się o godz. 10.00 w Sali Kapitulnej Kurii. Przybyłych gości powitał dr Wojciech Schäffer – dyrektor Archiwum Archidiecezjalnego w Katowicach. Oprócz trzech arcybiskupów i biskupa: Jego Ekscelencji Abpa Wiktora Skworca – Metropolity Katowickiego, Jego EkscelencjiDamiana Zimonia – Arcybiskupa Seniora, Jego Ekscelencji Adriana Galbasa – Arcybiskupa Koadiutora oraz Jego Ekscelencji Adama Wodarczyka – Biskupa Pomocniczego, obecni byli także inni duchowni. Są oni związani z Kurią Metropolitalną: ks. Ekonom Damian Suszka, ks. Kanclerz Jan Smolec, Ks. dr Roman Chromy – dyrektor Wydziału Duszpasterstwa, jak też z instytucjami diecezjalnymi: ks. dr Adam Pawlaszczyk z „Media Gość” oraz ks. Marek Panek – rektor Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego. Na spotkanie przybyli również ks. Tomasz Zmarzły – dyrektor Archiwum Diecezji Sosnowieckiej im. ks. Jerzego Wolnego, ks. Sebastian Wiśniewski reprezentujący Archiwum Diecezjalne w Gliwicachoraz ks. dr hab. Robert Kufel – dyrektor Archiwum Diecezjalnego w Zielonej Górze oraz Prezes Stowarzyszenia Archiwistów Kościelnych. Uroczystość zaszczyciły swoją obecnością także osoby świeckie: dyrektorzy i przedstawiciele instytucji kultury z terenu Katowic, m.in. Muzeum Historii Katowic, Muzeum Śląskiego, Biblioteki Śląskiej i IPN, a także Księgarni św. Jacka. Obecni byli również dyrektorzy firm które wykonały remont i wyposażyły pomieszczenia Archiwum: pan Tomasz Lepiarczyk z firmy Bud-Lep-Serwis, pan Jacek Słupek z firmy Famar System z Kielc, która zamontowała regały przesuwne oraz pan Piotr Tyrna z firmy Beskid Plus, która dostarczyła pudła bezkwasowe, a także zasponsorowała materiały promocyjne.Te ostatnie otrzymał każdy z uczestników w formie pamiątkowego zestawu, w którym znalazły się w opakowaniach archiwizacyjnych przykładowe karty z zasobu Archiwum Archidiecezjalnego w Katowicach. Były one związane z obchodami 100. Rocznicy przyłączenia części Górnego Śląska do Polski w 1922 roku. W zestawie znalazły się również foldery: dotyczący archiwum, a także jego działalności w poprzednich latach w ramach konkursu „Wspieranie działań archiwalnych”.

Wojciech Schäffer podziękował za przeprowadzenie remontu oraz dostosowanie standardów do wymogów współczesności. Podkreślił również, że Zwierzchnik Ordynariusz Archidiecezji Katowickiej dotrzymał słowa i wypełnił postanowienia II Synodu, gdzie w uchwałach końcowych znalazły się następujące zapisy:

(Nr 217) „Zarządza się urządzenie nowej siedziby Archiwum Archidiecezjalnego w Katowicach w celu umożliwienia realizacji jego podstawowych funkcji, takich jak: przechowywanie, zabezpieczanie i udostępnianie zbiorów, prowadzenie działalności badawczej i edukacyjnej.”

oraz(nr 220) „Zarządza się przeprowadzenie przez Archiwum Archidiecezjalne w Katowicach digitalizacji zasobów archiwalnych”.

Dyrektor Archiwum Wojciech Schäffer wręczył także pamiątkowe dyplomy z podziękowaniem właścicielom firm, które miały udział w remoncie oraz wyposażeniu nowych pomieszczeń.

Następnie ks. Damian Suszka – ekonom Archidiecezji Katowickiej, który nadzorował remont, omówił zmiany jakie zaszły w pomieszczeniach, a także podkreślił znaczenie Archiwum i zbiorów. Po przemowie powtórnie zabrał głos dr Wojciech Schäffer i przedstawił  poszczególne sfery działalności Archiwum Archidiecezjalnego oraz przykłady jego najcenniejszych archiwaliów, m.in. Biblię Leopolity z 1577 roku oraz księgę metrykalną z Chorzowa Starego z metryką błogosławionego ks. Jana Machy.  Pokazał także przybyłym efekty działań konserwatorek, które w ciągu ostatnich dwóch lat odnowiły 13 dudek z zasobu Archiwum dzięki dofinansowaniu w Konkursie Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych „Wspieranie działań archiwalnych”. Konserwacja pozwoliła na odkrycie unikatowych i fascynujących źródeł, m.in. fragment pergaminu z modlitwą na  święto Sukot (judaik) oraz datę„1573” rok odciśniętą na oprawie dudki, przy jednym z czterech ewangelistów (piękny przykład radełka introligatorskiego). Dr Schäffer zaprezentował także kolejne 5 ksiąg wytypowanych do konserwacji na 2022 rok, które w ciągu ostatnich kilkuset lat zostały mocno zniszczone, zarówno przez działania człowieka, jak i owadów (brak opraw, odkształcenia pergaminowych okładzin, ślady żerowania larw). Pochodzą one z Ćwiklic, Bojszów i Żor.

Kolejnym punktem uroczystości było wykonanie wspólnej fotografii wszystkich uczestników na schodach w holu Kurii przy rzeźbie biskupa Arkadiusza Lisieckiego. Druga część uroczystości miała miejsce już w nowej siedzibie Archiwum.  Otwarcie głównych drzwi zostało poprzedzone przekazaniem dyrektorowi Archiwum przez Jego Ekscelencję Abpa Wiktora Skworca symbolicznego klucza.

Następnie w pracowni naukowej uczestnicy odmówili modlitwę, a nowa siedziba Archiwum została pobłogosławionaprzez Zwierzchnika Archidiecezji Katowickiej, który wygłosił również przemowę. Głos zabrał również ks. dr hab. Robert Kufel – dyrektor Archiwum Diecezjalnego w Zielonej Górze oraz Prezes SAK-u. Kolejnym etapem uroczystości było zwiedzanie poszczególnych pomieszczeń Archiwum.

Rozplanowanie wnętrza i wystrój pomieszczeń oraz magazynów jest dziełem pracowników Archiwum, głównie mgra Damiana Gruchlika. W nowej siedzibie zostały rozdzielone różne funkcje Archiwum, a pomieszczenia przystosowano do potrzeb użytkowników (przestronność, szafki na ubrania) oraz wymagań – zarówno prawnych jak i bezpieczeństwa (osobne pomieszczenie do składania podań, brak barier, dostęp światła słonecznego).Zadbano również o względy bezpieczeństwa (gaśnice dostosowane do konkretnych potrzeb oraz system chroniący zbiory przed zalaniem) oraz wymianę powietrza w magazynach (zamontowany został rekuperator oraz klimatyzator) Nowa pracownia naukowa pozwala użytkownikom na korzystanie z materiałów archiwalnych w przestronnej przestrzeni. Rozbudowana została także podręczna biblioteczka, a nad nią zawisło 13 plansz przygotowanych przez pracowników archiwum. Zaprezentowano na nich przykładowe i jedne z najbardziej interesujących materiałów ze zbiorów i zespołów z zasobu Archiwum. Nowością jest pracownia digitalizacji z profesjonalnym skanerem, dzięki któremu systematycznie będą wykonywane kopie w wersji cyfrowej materiałów z zasobu Archiwum.

W korytarzu kurialnym zawieszono ramki na ścianie, które zawierają: wizerunki, kolorowe herby, pieczęcie oraz podpisy biskupów i arcybiskupów ordynariuszy katowickich. W dziewięciu podświetlonych gablotkach umieszczono przykłady dotyczące działalności Archiwum: konserwacja ksiąg, wydawnictwa dotyczące zbiorów i zespołów archiwalnych oraz współpraca z innymi instytucjami. Na drzwiach prowadzących do pomieszczenia do przyjmowania petentów naklejone zostały reprodukcje ozdobnych winiet (naklejek tytułowych) z parafii św. Wawrzyńca ze wsi Mokre oraz najstarsze metryki z ksiąg chrztów, ślubów i pogrzebów (1607, 1608 i 1638 rok).

W holu Archiwum zawieszone zostało na ścianie logo z aniołem (oryginał tego rysunku znajduje się w księdze metrykalnej chrztów z Łąki z 1664 roku), wizerunek św. Wawrzyńca – patrona archiwistów i bibliotekarzy z jego symbolami: palmą męczeństwa oraz z kratą(ta ostatnia poza walorem symbolicznym posiada jeszcze dodatkowo praktyczne zastosowanie). Drugim ze świętych, którego wizerunek znajduje się w holu, jest św. Jan Nepomucen – który zginął, gdyż nie chciał zdradzić tajemnicy spowiedzi (dla naszej instytucji jest to także postać symboliczna, gdyż zachowanie tajemnicy i ochrona danych również wpisana jest w działalność każdego z archiwów). Obok św. Jana Nepomucena znajduje się wystawa stała „Cztery najważniejsze momenty z życia chrześcijanina”… uratowane przed zniszczeniem stare fotografie oraz zdjęcia z rodzinnych zbiorów stały się podstawą tej wystawy ukazującej Górnoślązaków w momencie chrztu, I Komunii Świętej, ślubu i pogrzebu.

Interesującym elementem wystroju holu jest znajdujące się obok wystawy biurko kurialisty (metalowy artefakt jest wyrobem katowickiej firmy Kalesse z lat 30-tych XX wieku i przez długie lata służył w kancelarii Kurii (Archi-)Diecezjalnej w Katowicach). Na biurku przygotowana została przez pracowników Archiwum „wystawa” oryginalnych rzeczy oraz kopii dokumentów. Te ostatnie dotyczą ks. Jana Machy – ogłoszonego w listopadzie 2021 roku błogosławionym. Aranżacja ukazuje moment przygotowywania teczki akt personalnych ks. Machy w czerwcu 1939 roku.

Archiwum pozyskało nowe magazyny do których zostały zakupione regały przesuwne, które pozwolą kontynuować proces centralizacji zbiorów oraz powrócić do wyjazdów archiwalnych do parafii Archidiecezji Katowickiej. W biurach dyrektora i kustosza oraz pracowni digitalizacji znalazły swoje miejsce stare meble z pierwotnego wyposażenia Kurii Diecezjalnej z lat 30-tych XX wieku (wyprodukowała je firma z Cieszyna Skrivanek).

Dzięki remontowi oraz adaptacji pomieszczeń Archiwum Archidiecezjalne rozpoczyna nowy etap swojej działalności, wychodzi naprzeciw oczekiwaniom użytkowników oraz wymogów nowoczesności. Pracownicy Archiwum nie zapominają jednocześnie o tradycji i schedzie poprzedników oraz górnośląskim dziedzictwie…

Przygotowali: Wojciech Schäffer / Damian Gruchlik

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

•